Sperm Kalitesini Etkileyen Faktörler
Dünya Sağlık Örgütü’nün çalışmaları sonucu, normal sperm sayısının 100 yıllık süreçte büyük bir azalma yaşadığı tespit edildi. 1900’lü yılların başlarında, normal bir erkeğin menisinde bulunması gereken ortalama sperm sayısı 120 milyon ilen, 2011 yılı verilerinden elde edilen sonuçlara göre bu sayı 15 milyona kadar düşmüştür. Bu düşüşe sebep olan etkenlerin neler olduğu ve bu düşüşün önüne geçmenin mümkün olabilirliği var mıdır? Acıbadem Hastanesi Tüp Bebek Merkezleri Koordinatörü ve Acıbadem Maslak Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Bülent Tıraş’ın açıklamasına göre, dış etkilerden en çok etkilenen vücut hücreleri, sperm kalitesinin bozulmasına ve sayı olarak azalmasına neden olan etkenler hakkında bilgi vermektedir.
Spermler Vücudun Dış Etkilerden En Hızlı Etkilenen Hücreleri
Vücudun tüm hücreleri, dış etkilerden etkilenmektedir. Ancak bu etkilenme bazı hücrelerde daha az, bazısında ise daha çok olarak ortaya çıkmaktadır. Örneğin, kadınlardaki yumurtalıklar ve erkeklerdeki spermler dış etkilerden en kolay etkilenen ve çok hızlı çoğalan hücrelerdir.
Son 100 yıl içinde endüstri alanında büyük gelişmeler yaşanması sebebiyle; bu ilerlemeye paralel olarak, erkeklerde sperm kalitesi olumsuz yönde etkilendi. Hala da olumsuz olarak etkilenmeye devam etmekte. Sperm kalitesini bozan dış etkenleri sıralamak gerekirse:
Hava Kirliliği
Fabrikaların bacalarından çıkan zehirli gazlar ve çalışan otomobillerin oluşturduğu egzoz gazları, hava kirliliğini arttıran en önemli etkenlerdir.
Deniz Kirliliği
Sulara karışan kadmiyum, kurşun ve civa gibi ağır metaller, sığ sularda yaşayan ve az hareket ederek hayatlarını sürdüren deniz canlılarının vücutlarında birikmeye sebep olmaktadır. Bu tip deniz canlıları ile beslenen bireylerde, istemeden bu ağır metalleri vücutlarına almış oluyorlar. Bilhassa fabrikaların yoğun olduğu bölgelerde, bu tip atıklara daha çok rastlanılması sebebiyle deniz ürünlerini tüketmemeleri gerekiyor. Bu tip atıklar deniz canlılarından; midye, istiridye ve sığ sularda yüzmeyi tercih eden balıkların vücutlarında daha çok bulunmaktadır.
Hormon İçeren Suni Yemler
Bu tip yem çeşitleri, hayvanların daha kaslı bir yapıya sahip olmasını sağlıyor. Hayvan yetiştiricileri tarafından, özelikle et miktarını arttıran suni yemler tercih ediliyor. Durum böyle olunca, bu hayvanları yiyerek beslenen bireylerde, östrojen hormonu yükseliyor. Erkeklerde artan östrojen hormonuyla paralel olarak, sperm sayısı azalıyor. Bu yem çeşidiyle beslenen, büyükbaş ve küçükbaş hayvanların yanı sıra kümes hayvanlarının tüketimi de olumsuz sonuçlar doğurabiliyor. Hormon içeren soya sütü ve soya filizi gibi maddelerle birlikte, her türlü sebze ve meyvede de bu tehlikeyle karşılaşmak söz konusu olmaktadır.
Cinsel İlişki Sıklığı
Sperm kalitesini etkilen faktörlerden biriside, cinsel ilişkinin sıklığıdır. Bu konuda önemli olan, ideal cinsel ilişki sayısının doğru olarak belirlenmesidir. Fazla cinsel ilişki sayısının, sperm sayısını düşürmesi gibi; az olan ilişki sayısı da sperm kalitesini düşürmektedir. İdeal olan sayı, gün aşırı yada haftada 2 – 3 kere olmak üzere tavsiye edilmektedir.
Sıcak Faktörü
Erkeklerin testislerinin, vücut sıcaklıklarına nazaran 1 – 2 derece daha soğuk olması gerekmektedir. Örneğin; ideal vücut sıcaklığı 36 derece iken, testislerin olması gereken sıcaklık 34 derece civarı olmalıdır. Özellikle demir çelik tesisi, hamam ve ekmek fırını gibi ısı derecesi yüksek ortamlarda çalışan erkeklerde, sperm sayısında ve kalitesinde azalma görülebiliyor. Bunlara ek olarak; uzun dönem at biniciliği yapan, bisiklet kullanan, yada çok dar iç çamaşırı yada pantolon giyen erkeklerde uzun süre aynı pozisyonda kalınmasıyla birlikte, testislerin ısısı düşüyor ve böylece sperm kalitesi de azalıyor.
İlaç Kullanımı
Kullanılan kemoterapi ilaçları, ağır epilepsi ilaçları ve yüksek dozda antibiyotik kullanımının uzun süre uygulanması sonucu, sperm kalitesi ve sayısı olumsuz olarak etkileniyor.
Sigara, Alkol ve Uyuşturucu Madde Tüketimi
Sigaranın içinde bulunan toksik maddeler ve nikotin maddesi, kan damarlarını büzüştürerek erkeklerdeki sperm kalitesinin düşmesine sebep olmaktadır. Alkol ve uyuşturucu maddelerde, aynı olumsuz etkilere sebebiyet vermektedir.
Obezite
Aşırı kilosu olan bireylerin hormon seviyeleri, normal bireylere göre farklılık göstermektedir. Yaşam biçimlerindeki olumsuzluklar ve yanlış beslenme alışkanlıkları da sperm kalitesinin düşmesinde etkili olmaktadır.
