Anksiyete bozuklukları; özellikle iletişimin ciddi anlamda kopuk olduğu bu zamanlarda yaygınlık göstermeye başlamış, çağın psikolojik hastalığı olmuştur. Bu durum anksiyete bozukluğunu daha yakından tanımayı ve önlem almayı gerektirmektedir.
Anksiyete Bozukluğu Nedir?
“Endişe bozukluğu” şeklinde de ifade edilebilen anksiyete; kaygı durumunun kişide ciddi boyuta ulaşma, yaşamı baştan sona etki altına alarak olumsuz sonuçlara sebep olabilme halidir.
Anksiyete Bozukluğu Nasıl Tespit Edilir?
Kişiler hayatında pek çok kez kaygı duyduğu ve çaresiz hissettiği anlar yaşamaktadır ve bu normaldir. Anksiyetenin teşhisinde önemli olan bu kaygı durumunun ne kadar süreyle ve ne şiddette yaşandığı olmaktadır.
- Kaygılı durum en az bir ay sürüyorsa
- Uykuları kaçıracak ve iştahı kesecek boyuta gelmişse
- Sosyal yaşantıyı belirgin şekilde etki altına alıyorsa (okulu bırakmak, işten ayrılmak gibi…) kişiler hiç vakit kaybetmeden uzman yardımı almalıdır.
Anksiyete bozukluğu, yaşanan semptomlara göre çeşitli kategorilere ayrılmaktadır.
1-) Yaygın Anksiyete Bozukluğu:
Günlük yaşantımızda örneğine en fazla rastladığımız anksiyete çeşitleri bu grup altında toplanmaktadır.
a-Fazla Detaycılık:
Bu tipteki anksiyete hastaları etraftaki her etkiyi olumsuz bir şekilde kendi üzerine alınma eğiliminde olmaktadır. Ortamda sarf edilmiş sözler, başa gelen ufak tefek olaylar kötüye yorulmakta ve kişi kendisini tehdit altında hissetmektedir. Bu hisler hastada tedirginlik, sinirlilik ve dikkat dağınıklığı oluşturmaktadır.
b-Endişe Patlamaları:
Her an bir ölüm ya da felaket beklentisi içerisinde olma durumudur. Bu endişeler hem kendisi, hem ailesi hem de diğer tüm önem verilen kişiler için duyulmaktadır.
c-Motor Gerginlik:
- Gerginlik
- Sinirlilik
- Titremeler
- En küçük bir ses durumunda yerinden sıçrama
- Sakarlık
- Adale ağrıları
- Yorgunluk
- Huzursuzluk
- Göz Seyirmesi
- Yüzde gerginlik
- Sabırsızlık en tipik özelliklerdendir.
d-Otonomik Aşırı Faaliyet:
- Kalbin yerinden çıkarcasına atması
- Ağız kuruluğu
- Terleme
- Baş dönmesi
- El ve ayaklarda hissedilen karıncalanma ve uyuşma
- Mide ve bağırsak sıkıntıları
- Yüzde sıcak ya da soğuk yayılımlar hissetme
- Boğazda yutkunurken yumru hissetme
- Yüzde solgunluk ya da aşırı kızarıklık
- İshal
- İdrara sıkça çıkma
- Nedensiz nabız artışı
2-) Panik Bozukluk:
Anksiyetenin en dehşet verici dalıdır. Kişi kendisini ölümle burun buruna gelmiş hisseder. Bir felaket bekleyişi vardır. Korkunun en yoğun yaşandığı hatta zirveye ulaştığı an “panik atak” ânıdır ve hastalar için fazlasıyla sıkıntı vericidir.
Panik atak sırasında yaşanan olası belirtiler şunlardır:
- Çarpıntı
- Baş dönmesi ve baygınlık hissi
- Gerçeklik algısının kaybı
- Ayaklarda ve ellerde uyuşma
- Boğulacakmış gibi hissetme
- Titreme ve soğuk terleme
- Delireceğini zannetme
- Aşırı derecede ölüm korkusu
- Nefes alamıyormuş gibi hissetme
- Yüze yayılan soğuk ya da sıcak dalgalar
- Göğüste ağrı ve sıkışma oluşumu sonucu kalp krizi geçiriyor olduğunu sanma
Panik atak sırasında bunların bir kaçı ya da hepsi görülebilmektedir.
3-) Obsessif-Kompulsif Bozukluk:
Anksiyete bozukluğunun bir diğer dalı olan “obsessif-kompulsif” in daha iyi anlaşılabilmesi açısından “obsesyon” ve “kompulsiyon” kelimeleri üzerinde durulacaktır.
Obsesyon: Kişilerin kendi vazgeçilmezlerine aykırı olan düşüncelere kapılması ve bu düşünceleri akıldan çıkaramamanın verdiği huzursuzluğun yaşanması durumudur. Örneğin aşırı dindar birisinin dinine hakaret içeren düşünceler içinde çırpınması, bu durum yüzünden kendini suçlaması ve kendini günahkâr olarak görmesi gibi durumlar obsesyonu tanımlar niteliktedir.
Kompulsiyon: Bir takım dürtülerin kişilerin kontrolünden çıkması ve istemediği halde bazı hal ve davranışlarda bulunması durumudur. Bunu yaşayan kişi ve bu yaşananlara şahit olan çevre tarafından oldukça sıkıntı vericidir.
Obsessif-Kompulsif Belirtileri Nelerdir?
- Ev eşyalarının fişte olup olmadığını, tüpün açık mı yoksa kapalı mı olduğunu dönüp dönüp kontrol etme durumu
- Herhangi bir doküman, bilgi ya da hesap kitap gibi şeyler defalarca incelendiği halde emin olunmayıp tekrar tekrar kontrol edilme hali
- Dinine ve ibadetlerine düşkün kişilerin istemeden düşüncelerinden dinine hakaret eden şeyler geçirmesi ve bu düşüncelerden kurtulamaması
- Yakınlarını öldüreceğini düşünme
- Gerekmediği halde defalarca el yıkama
- Aşırı düzen ve hizalama takıntısı
- Yatılan odada birinin saklandığının düşünülmesi ya da kameralar tarafından takip edilme hissi
4-) Fobik Bozukluklar:
Herhangi bir canlıya, eşyaya veya bir faaliyete abartılmış bir korku duyma ve şiddetle ondan kaçma ve görmeyi bile istememe durumudur. Korkular herhangi bir mantığa bağlı değildir ve fobi sahipleri bu korkunun mantıksız olduğunu kabul eder; ancak korkuya karşı koyamaz. Kişiler fobileri ile karşı karşıya kaldıklarında akıllarını o an için kaybeder ve kaçma eğiliminde olurlar.
En çok görülen fobik bozukluk çeşitleri şunlardır:
- Klostrofobi: Kapalı yerden korkma
- Nosofobi: Hasta olmaktan korkma
- Agorafobi: Açık yerlerden korkma ( Açık arazi ya da çarşı gibi yerler)
- Mizofobi: Pisliklerden korkma
5-) Posttravmatik Stres Bozukluğu:
Tecavüze uğramak, doğal afet mağduru olmak, trafik ya da uçak kazası geçirmek, ölümle burun buruna gelmek, kişinin en yakınını kaybetmesi ya da öldürüldüğüne şahit olması gibi insanları ağır stres altında bırakan durumlar posttravmatik stres bozukluğuna sebep olabilmektedir.
Belirtileri şunlardır:
- Yaşanan olayların rüyalarda çeşitli biçimlerde görülmesi
- Olayların tekrar yaşanacağına dair endişeli bekleyiş
- En ufak şeyden irkilmeler
- Ani öfke patlamaları
- Konsantrasyon ve uyku bozuklukları
- Olayların istem dışı tekrar tekrar zihinde yaşanması
6-) Sosyal Fobi
Çok yaygın anksiyete çeşitlerinden birisidir. Özellikle sosyal hayattan uzak kalmak ya da toplum ile alakalı aşılamamış takıntılar insanları sosyal fobinin içerisine itmektedir. Sosyal fobinin başlıca belirtileri şunlardır:
- Toplum içinde ilgi odağı olmaktan aşırı derecede kaçma ve kızarıp bozarma, titreme
- Herkesin önünde rezil olma hata yapma korkusu
- Alaya alınacak olma korkusu
- Tüm gözlerin üzerinde olduğunu ve kontrol edildiğini hissetme
- Kalabalık içinde konuşmak, şarkı söylemek gibi dikkatleri çeken işlerden kaçınma
- Bunaltı ve endişe
- Korkuların anlamsız olduğu bilindiği halde buna engel olamama ve endişe
Anksiyete Bozukluklarının Tedavisi:
1-Psikoterapi:
Olaylara karşı yeni bakış açılarının geliştirilmesi psikoterapi ile sağlanmaktadır. Ayrıca hasta kendisini kontrol altına almanın yöntemlerini de bu süreç içerisinde öğrenmektedir.
2-Davranış Tedavisi:
Panik bozukluk, obsessif-kompulsif ve fobik bozukluklarda oldukça etkili bir yöntemdir. Korkuların üzerine gitmek bu tedavi çeşidinin asıl amacıdır. Bu yüzleşme adım adım ve yavaşça olmaktadır.
3-İlaç Tedavisi:
Durumun vehametine ve anksiyetenin çeşidine göre doktorun belirlediği dozlarda antidepresan ve sakinleştirici ilaç tedavisi uygulanabilmektedir.
